Jakie ambulanse funkcjonują w polskim systemie? Jakie oznaczenia karetek się stosuje?
Jakie są rodzaje karetek pogotowia?
W polskim systemie ratownictwa medycznego ambulanse dzielą się na kilka podstawowych kategorii. Każdy rodzaj różni się składem zespołu, przeznaczeniem oraz wyposażeniem medycznym. Jakie karetki się wyróżnia?
Karetki specjalistyczne
Karetki specjalistyczne to najbardziej zaawansowane ambulanse. Są obsługiwane przez minimum trzy osoby, w tym lekarza, pielęgniarkę lub ratownika medycznego. Ich główną funkcją jest ratowanie życia w nagłych sytuacjach, takich jak wypadki, zawały serca czy udary. Są wyposażone w sprzęt do prowadzenia resuscytacji, podawania leków i zaawansowanego monitorowania stanu pacjenta.
Ważne! Karetki specjalistyczne dysponuje się do najcięższych przypadków, gdy w walce o ludzkie życie i zdrowie liczy się każda sekunda. Dzięki obecności lekarza na pokładzie jest możliwe natychmiastowe wdrożenie zaawansowanego leczenia jeszcze przed dotarciem do szpitala. Ambulans tego typu to ,,mobilny oddział intensywnej terapii’’, które ratują życie w najbardziej krytycznych momentach.
Karetki podstawowe
Ambulanse podstawowe działają według zasady „load and go” – ich celem jest jak najszybsze przewiezienie pacjenta do szpitala, gdzie zostanie mu udzielona specjalistyczna pomoc. Nie musi znajdować się w nich lekarz, a załogę stanowią co najmniej dwie osoby uprawnione do wykonywania medycznych czynności ratunkowych, np. ratownik medyczny i pielęgniarka.
Karetki podstawowe są wykorzystywane w przypadkach, które nie wymagają zaawansowanej interwencji medycznej na miejscu zdarzenia. Główną funkcją ich zespołu jest szybka reakcja, stabilizacja podstawowych funkcji życiowych i transport pacjenta do najbliższej placówki. Karetki podstawowe są więc dysponowane np.:
- przy zasłabnięciu lub omdleniu na ulicy,
- przy uporczywych bólach brzucha u osoby przytomnej,
- przy wypadku drogowym bez poważnych obrażeń.
Karetka transportowa
Karetki transportowe służą do przewozu pacjentów, którzy nie wymagają pilnej interwencji medycznej. Ich zadaniem jest transport chorych między placówkami medycznymi lub przewóz narządów i krwi. Nie należą do systemu Państwowe Ratownictwo Medyczne. Zazwyczaj są używane w planowanych przewozach, np. na badania diagnostyczne lub zabiegi. Są wyposażone w podstawowy sprzęt do monitorowania stanu pacjenta.
Karetka transportowa lekarska
Podstawowe karetki transportowe nie mają lekarza na pokładzie, ale w niektórych przypadkach konieczny jest nadzór medyczny. Ambulans transportowy lekarski jest wyposażony podobnie jak zwykła karetka transportowa, jednak w zespole, który się w nim znajduje, jest obecny lekarz czuwający nad stanem pacjenta. Takie ambulanse są niezbędne przy przewozie osób w stanie średnio ciężkim lub wymagających stałego nadzoru.
Karetka neonatologiczna
Noworodki i niemowlęta wymagają specjalistycznego sprzętu i wykwalifikowanego zespołu – ich zadaniem jest często monitorowanie i podtrzymywanie funkcji życiowych u najmłodszych pacjentów. Karetki neonatologiczne są przystosowane do transportu dzieci w wieku od pierwszych dni życia. Są wyposażone w:
- inkubatory,
- respiratory,
- inne urządzenia umożliwiające przewóz noworodków w stanie zagrożenia życia.
Takie ambulanse są obsługiwane przez personel z doświadczeniem w opiece nad noworodkami, co pozwala na bezpieczny transport nawet bardzo małych i delikatnych pacjentów, w tym wcześniaków.
Karetka POZ (podstawowa opieka zdrowotna)
Karetki POZ są wykorzystywane do transportu lekarzy rodzinnych na wizyty domowe. Nie są przeznaczone do interwencji w nagłych przypadkach, ale służą pacjentom, którzy nie mogą samodzielnie dotrzeć do przychodni. Ich zadaniem jest wspieranie opieki środowiskowej i ułatwianie dostępu do usług medycznych. Dzięki nim możliwe jest zapewnienie ciągłości leczenia osobom przewlekle chorym lub z ograniczoną mobilnością.
Karetka NPL (nocna pomoc lekarska)
Ambulanse NPL pełnią dyżury nocne oraz funkcjonują w dni wolne od pracy. W ich składzie znajduje się lekarz, który udziela pomocy osobom wymagającym konsultacji medycznej poza standardowymi godzinami pracy przychodni. Nie są to karetki ratunkowe, lecz uzupełnienie systemu opieki zdrowotnej w trybie całodobowym (dlatego też nie mają charakterystycznych oznaczeń literowych). Działają głównie w przypadku nagłego pogorszenia stanu zdrowia, które nie zagraża życiu, ale wymaga szybkiej oceny medycznej.
Karetka weterynaryjna
Nie tylko ludzie wymagają pomocy medycznej – karetki weterynaryjne są przeznaczone do transportu i leczenia zwierząt. Są one przystosowane do przewozu zarówno tych domowych, jak i dzikich, które wymagają natychmiastowej opieki. Są wyposażone w klatki transportowe, środki uspokajające i podstawowy sprzęt weterynaryjny. Dzięki nim jest możliwe szybkie udzielenie pomocy zwierzętom rannym w wypadkach, porzuconym lub potrzebującym interwencji. Oczywiście nie należą one do systemu Państwowe Ratownictwo Medyczne, dlatego nie mają charakterystycznego oznaczenia.
Jak odróżnić taką karetkę? Pojazdy do transportu weterynaryjnego z zewnątrz często przypominają zwykłe ambulanse, ale mają np. logo kliniki lub lecznicy oraz sygnalizację świetlną i dźwiękową, jeśli są używane w nagłych przypadkach. Zwykle są białe lub jasno oznaczone, z grafikami zwierząt (np. psów, kotów) i napisem typu ,,Pogotowie Weterynaryjne”.
Jak powinny być oznaczone karetki pogotowia podstawowe i specjalistyczne?
O tym, jakie powinno być oznaczenie karetki pogotowia, mówią przepisy – rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 3 stycznia 2023 r. w sprawie oznaczenia systemu Państwowe Ratownictwo Medyczne oraz wymagań w zakresie umundurowania członków zespołów ratownictwa medycznego.
Zgodnie z nimi specjalistyczny środek transportu sanitarnego ma barwę żółtą (CMYK 10,0,90,0) i jest oznakowany:
- wzorem graficznym systemu Państwowe Ratownictwo Medyczne o średnicy 50 cm, umieszczonym na tylnych drzwiach oraz na dachu i po bokach, w tylnej części pojazdu;
- napisem lustrzanym „AMBULANS” barwy czerwonej, o wysokości liter co najmniej 22 cm, umieszczonym z przodu pojazdu. Jest dopuszczalne umieszczenie napisu „AMBULANS” barwy czerwonej, o wysokości liter co najmniej 10 cm, także z tyłu pojazdu;
- po bokach literą barwy czerwonej (karetka z literą P w przypadku podstawowego zespołu ratownictwa medycznego i S w przypadku specjalistycznego zespołu ratownictwa medycznego) umieszczoną w okręgu o średnicy co najmniej 40 cm. Grubość linii okręgu i liter wynosi 4 cm;
- trzema pasami odblaskowymi (pasem typu 1 lub 3 – barwy czerwonej, o szerokości co najmniej 15 cm, umieszczonym wokół dachu, pasem typu 1 lub 3 – barwy niebieskiej, umieszczonym bezpośrednio nad pasem typu 3 – barwy czerwonej, o szerokości co najmniej 15 cm, umieszczonym między linią okien a nadkolami);
- logotypem zawierającym nazwę dysponenta jednostki lub nazwą dysponenta jednostki, umieszczonymi po bokach pojazdu w dolnej części drzwi kierowcy i pasażera lub na tylnych drzwiach w dolnej części;
- kryptonimem zespołu ratownictwa medycznego określonym w wojewódzkim planie działania systemu, barwy czerwonej, o wysokości liter 10 cm, umieszczonym po bokach i z tyłu pojazdu, pod okręgami z oznaczeniem zespołu.
Jak są oznaczone pozostałe rodzaje karetek?
Na polskich ulicach można spotkać również inne rodzaje karetek. Można je co do zasady rozpoznać po oznaczeniach.
- Karetki transportowe są oznaczone literą T.
- Karetki neonatologiczne mają oznaczenie N oraz dodatkowe symbole informujące o specjalnym wyposażeniu dostosowanym do transportu najmłodszych pacjentów.
- Karetki POZ i NPL nie mają przypisanych literowych oznaczeń takich jak S, P, T, ponieważ nie należą do systemu Państwowe Ratownictwo Medyczne i nie są to karetki ratunkowe, tylko środki transportu medycznego dla celów opieki podstawowej i doraźnej. Niekiedy mają standardowe oznaczenia karetek pogotowia, ale z dodatkowym oznakowaniem informującym o ich przeznaczeniu.
Dlaczego prawidłowe oznaczenie karetki pogotowia jest tak ważne?
Prawidłowe oznaczenie karetki pogotowia jest bardzo ważne dla bezpieczeństwa pacjentów i sprawnej organizacji systemu ratownictwa. Dzięki jednoznacznym symbolom dyspozytorzy mogą szybko wysłać odpowiedni zespół do danego zgłoszenia.
W sytuacjach kryzysowych, takich jak wypadki czy nagłe zachorowania, liczy się każda sekunda – nie można tracić czasu na zastanawianie się, jaki zespół jedzie na miejsce. Oznaczenia ambulansów pozwalają też służbom współpracującym (np. straży pożarnej czy policji) od razu ocenić, z jakim typem karetki mają do czynienia.
U pacjentów i ich rodzin jasne oznaczenie budzi zaufanie i ułatwia komunikację. Dodatkowo odpowiednie oznakowanie jest wymagane przepisami – jego brak może skutkować karami lub wycofaniem pojazdu z systemu. Pomaga to również w rozróżnieniu karetek należących do PRM od tych działających poza systemem jak transportowe czy weterynaryjne.
Wreszcie, właściwe oznakowanie jest elementem profesjonalizmu i standaryzacji w ochronie zdrowia – dzięki niemu cały system działa szybciej, skuteczniej i bez chaosu.
