Kim jest młody kierowca?
W Polsce mianem młodego kierowcy najczęściej określa się osobę w wieku od 18 do 25 lat, która ma prawo jazdy krócej niż przez 2 lata. Definicja ta może różnić się w zależności od kraju i lokalnych przepisów.
Do kiedy jest się młodym kierowcą? W praktyce status ten dotyczy wszystkich osób, które mają uprawnienia do kierowania pojazdami krócej niż przez 2 lata. W tym czasie obowiązuje ich tzw. okres próbny, w trakcie którego ich poczynania na drodze są objęte szczególną kontrolą. Najczęściej mianem młodego kierowcy określa się wspomnianą grupę w wieku od 18 do 25 lat, ale wyjątkowe przepisy dotyczą też starszych ludzi, którzy pierwszy raz zdobyli prawo jazdy. Oznacza to, że gdy kończysz 26. rok życia, ale masz uprawnienia krócej niż przez 24 miesiące, wciąż obejmują Cię ograniczenia okresu próbnego.
Uwaga! Okres 2 lat jest liczony od momentu wydania dokumentu, a nie zdania egzaminu praktycznego.
Specjalne restrykcje dotyczące młodych kierowców istniały już w 2011 roku. W 2018 zostały zawieszone do czasu wdrożenia odpowiednich rozwiązań teleinformatycznych. Obecnie w sejmie trwają prace nad ich przywróceniem – nowe zasady wejdą w życie prawdopodobnie w 2025 lub 2026 roku.
Po co jest status młodego kierowcy?
Polska policja od lat prowadzi statystyki, w których zlicza ogólną liczbę wypadków i wskazuje wiek oraz płeć ich sprawców. Zgodnie z nimi w 2024 roku największą liczbę takich zdarzeń na 10 000 przypadków spowodowały osoby młode (18-24 lata) – aż 2 945. To 15% całkowitej liczby tego typu zdarzeń, do których doszło z winy kierujących.
Kategoria młodego kierowcy powstała po to, by zminimalizować ryzyko związane z kierowaniem pojazdami przez osoby, które nie mają jeszcze wykształconych nawyków i doświadczenia w prowadzeniu auta. Wiążą się z nią pewne ograniczenia.
Czym jest okres próbny dla młodych kierowców?
Zgodnie z zasadami z 2011 roku, okres próbny rozpoczyna się tuż po otrzymaniu uprawnień do kierowania pojazdami. Trwa 2 lata od momentu wydania dokumentów, ale przez pierwsze 8 miesięcy jest szczególnie restrykcyjny. Zgodnie z nim kierowcę obowiązują:
- zakaz przekraczania prędkości 50 km/h w obszarze zabudowanym,
- zakaz podejmowania pracy jako kierowca pojazdu z uprawnieniami kategorii B,
- zakaz przekraczania prędkości 80 km/h poza obszarem zabudowanym,
- zakaz prowadzenia działalności gospodarczej jako kierowca kategorii B,
- zakaz przekraczania prędkości 100 km/h na autostradzie oraz drodze ekspresowej dwujezdniowej.
Uwaga! Pracę jako kierowca zawodowy w okresie próbnym mogą podejmować osoby, które uzyskały kwalifikację wstępną lub wstępną przyspieszoną zgodnie z przepisami Ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym.
Projekt nowej ustawy ma zakładać te same zasady związane z okresem próbnym, a dodatkowo poszerzać je o punkt o szkoleniu w Ośrodku Doskonalenia Techniki Jazdy.
Co, jeśli młody kierowca złamie zasady okresu próbnego?
Jeżeli w latach 2011-2018 młody kierowca nie stosował się do ograniczeń wynikających z okresu próbnego, mógł otrzymać mandat karny, prawomocny wyrok sądu czy nawet orzeczenie, zgodnie z którym czas ten był wydłużany o kolejne 2 lata. Obecnie nie wiadomo, jakie dokładnie konsekwencje będą czekać na osoby nieprzestrzegające tych szczególnych przepisów. Istnieje prawdopodobieństwo, że rząd przywróci kary z 2011 roku, ale może też zdecydować się na zaostrzenie prawa. Wysokość mandatów za poszczególne wykroczenia zostanie uwzględniona w nowym taryfikatorze.
Zgodnie ze starymi wytycznymi, gdy młody kierowca popełnił co najmniej 2 wykroczenia w trakcie okresu próbnego, czas ten mógł zostać przedłużony o 2 lata (na podstawie decyzji starosty). W skrajnych przypadkach za przewinienia groziło zatrzymanie prawa jazdy.
Zielony listek na szybie dla młodych kierowców
Na polskich drogach raz na jakiś czas można zobaczyć zielone naklejki w kształcie liścia klonu, przyklejane do tylnej szyby auta. Informują one o tym, że pojazd prowadzi młody kierowca. Pierwszy raz wprowadzono je już w 1974 roku, a następnie wycofano w 1975 roku. Symbole te zostały przywrócone 4 stycznia 2016 roku, ale obecnie ich stosowanie nie jest obowiązkowe i zależy tylko od woli użytkownika samochodu.
Zadaniem zielonego listka jest informowanie policji, że kierujący nie ma jeszcze dużego doświadczenia za kierownicą i powinien podlegać bardziej restrykcyjnym kontrolom. To także ważna wiadomość dla pozostałych uczestników ruchu drogowego. Dzięki niej osoby znajdujące się w pobliżu wiedzą, że powinny zachować szczególną ostrożność i liczyć się z tym, że początkujący kierowca może wykonać niespodziewane manewry.
Jakie nowe zasady mogą czekać młodych kierowców?
Mimo że przepisy o młodych kierowcach nie zostały jeszcze przywrócone, raz na jakiś czas można usłyszeć wzmianki o zasadach, które mają znaleźć się w ustawie. Najczęściej wspomina się o takich samych obowiązkach jak w 2011 roku, ale poszerzonych o jeden bardzo ważny punkt.
Prawdopodobnie nowe przepisy wprowadzą obowiązek odbycia kursów doszkalających między 4. a 12. miesiącem okresu próbnego. Będą odbywać się one w Ośrodkach Doskonalenia Techniki Jazdy. W zakres szkolenia mają wchodzić lekcje praktyczne i teoretyczne dotyczące bezpieczeństwa ruchu drogowego.
Nowy projekt ma też obniżać wiek, od którego będzie można wyrobić prawo jazdy. Ma to być 17 lat (zamiast 18), ale przez 6 miesięcy lub do momentu ukończenia pełnoletności młody kierowca będzie zobowiązany do prowadzenia auta wyłącznie w obecności dorosłego opiekuna, który:
- ma powyżej 24 lat;
- dysponuje prawem jazdy kategorii B od minimum 5 lat (które nie zostało zatrzymane a podstawie art. 135 ust. 1 pkt 2 albo art. 135a ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym);
- nie podlegał zakazowi prowadzenia pojazdów w ciągu ostatnich 5 lat;
- nie znajduje się pod wpływem alkoholu lub innych środków odurzających.
Co więcej, młody kierowca będzie musiał samodzielnie zweryfikować trzeźwość, wiek, uprawnienia i niekaralność pasażera. Jeśli w trakcie kontroli okaże się, że osoba, która miała pilnować poczynań niedoświadczonego prowadzącego, nie spełnia wspomnianych wymogów, trzeba będzie liczyć się z poważnymi konsekwencjami.
Nowa ustawa ma wprowadzić też wiele innych zasad dotyczących bezpieczeństwa na drodze i wydawanych uprawnień. Warto jednak pamiętać, że nie została ona jeszcze przegłosowana, a więc nie ma pewności, czy wejdzie w życie w formie znanej z projektu.
Dlaczego nowe przepisy dotyczące młodych kierowców jeszcze nie weszły w życie?
Początkowo zakładano, że nowa ustawa wejdzie w życie do końca marca 2025 roku. Projekt nowelizacji złożono jednak dopiero 16 stycznia 2025 roku i obecnie nie dopełniono jeszcze wszystkich formalności związanych z wprowadzeniem przepisów. Jedną z najważniejszych przyczyn tego opóźnienia jest konieczność przygotowania systemu CEPiK do nowych funkcji – w tym monitorowania wykroczeń młodych kierowców. W przeszłości technologia ta nie działała wystarczająco dobrze, by skutecznie kontrolować mandaty otrzymywane przez osoby bez dużego doświadczenia za kierownicą.
Istnieje szansa, że niektóre zasady (niewymagające wsparcia systemu teleinformatycznego) zostaną wprowadzone jeszcze w 2025 roku. Mowa tu o przywróceniu obowiązku stosowania zielonego listka czy przestrzegania bardziej restrykcyjnych ograniczeń prędkości.
